All 15 entries tagged Taalvragen

Ironie: nu óók op je website!

Writing about web page http://www.cpnb.nl/bw/2007/ironie-teken.html

De opgetrokken wenkbrauw, de centimeterdikke ondertoon, de uitwisseling van veelbetekenende blikken… ze zijn allemaal verdwenen met de tussenkomst van het beeldscherm. Betekent dit de dood van dubbelzinnigheid?

Dús niet! Op de website van de Boekenweek 2007 is een nieuw ontwikkeld leesteken te downloaden: het ironieteken. Toegegeven, een beetje laat ontdekt, maar het zal de schrijfervaring ontegenzeggelijk verrijken. Ook voor slechte grappen-makers. Immers, je gooit er gewoon het juiste teken achter, en iedereen zal weer als vanouds lachen om je grap

: 20 May 2008 22:25 |  Tags: 2008 Nederlands Taalvragen |  Comments (0) |  Close comments |  Report a problem

Hard Dollars

“The thoughtful man must shortly say, ‘I would as soon leave my son a curse as the almighty dollar’ and admit to himself that it is not the welfare of the children, but family pride, which inspires these enormous legacies.”

As was written down by Andrew Carnegie in 1889, a “great American capitalist” in the words of the Economist.

Where from comes the word dollar? That is what we’re concerned with here. When I was doing editing work for a publication on wages and currency in different historical periods two summers ago, I came across a theory which I from then on always held to be true. The word dollar is an ethymological evolution of the German word Thaler (“from a valley”), a coin which was previously used in Austria and which was then brought to the United States.

I Wiki-ed it (Wikipedia knows everything!) and found that this theory is broadly true, however, the entire history of the word is slightly more complicated and more fun.

First, there was a silvermine in Bohemia called Joachimsthal. Many coins were made from the silver that was dug up, so soon silver coins gained the popular nickname “Joachimsthaler”. Its shorthand, thaler, is found in the names of many old currencies: tolar (Slovenia, already pretty similar to dollar), daler (Norway, Sweden, Denmark) and daalder (the Netherlands). I am not sure of these names in other countries, but what I do know is that the daalder existed as a name up to the introduction of the Euro, and represented 1,50 gulden, it’s cousin the Rijksdaalder being 2,50 gulden.

As often, the Dutch earn a footnote in history on this account. Their Leeuwendaalder (lion’s dollar) was already known across Europe, and they then brought it with them to New Amsterdam, the city which later came to be known as New York. From Bohemia via the Netherlands to the US, and from there all over the world.

The dollar sign ($), however, is said to be to the credit of the Spanish. It might have come from a P written on top of an S, representing the word pesos.

: 18 Jan 2008 12:43 |  Tags: 2008 English Taalvragen |  Comments (1) |  Close comments |  Report a problem

Bus

Terwijl ik aan kom lopen, rijdt de bus net van het busperron weg. Shit. Gelukkig moet de bus eerst nog een rondje om de busrotonde en dan langs mij. Ik spring er in mijn wankele hoop haast vóór. Realiserend dat mij overrijden nóg meer tijd zou kosten, stopt de buschauffeur dan maar. “Hartstikke bedankt…” hijg ik oprecht dankbaar. De buschauffeur kijkt me met spreekwoordelijke grote ogen aan. Beleefde jongemannen zijn in deze omgeving inderdaad schaars. Mijn beleefdheid is de macht der gewoonte.

Om dan nu tot de reden te komen waarom dit stukje tevens onder de rubriek “Taalvragen” valt. Klopt als een bus. Waarom klopt iets als een bus? Omdat ik geen zin had de buschauffeur nóg meer te verbazen waarbij we het risico zouden lopen dat hij tijdens het rijden van zijn stoel zou vallen van verbazing vroeg ik hem maar niet of hij hier toevallig iets over gehoord had.

Bij mijn weten klopt een bus nooit. Of bedoelt de uitdrukking dat een bus heel erg “ok” is en daarom “klopt”? Want dát klopt natuurlijk als een bus.

: 26 Jul 2007 19:55 |  Tags: 2007 De Loze Kreet Empty Outcry Nederlands Taalvragen |  Comments (0) |  Close comments |  Report a problem

Groot woordenboek der ambigue taal

Jij zegt lawaai
Ik zeg muziek
Jij zegt banaan
Ik zeg republiek

: 03 Jul 2007 22:39 |  Tags: 2007 Mijn Gedichten Nederlands Taalvragen |  Comments (0) |  Close comments |  Report a problem

België en Zijn Taalstrijd

Het is een warme maandagmiddag op de universiteit Autònoma en mijn hoofd drijft van de verplichte werklast af naar zaken van belangrijker statuur.

Ik moet denken aan een tijdje terug toen we met een groep Europese studenten uit eten gingen. Met ons waren mijn Vlaamse vrienden en verder nog enkele Walen. Ze spraken met elkaar in het Frans, want dat kenden mijn vrienden allebei. Van één van hen weet ik in elk geval dat ze een uitzonderlijk geval vormt, want ze zat als bijna enige Nederlandstalige leerling op een Frans college in Brussel. Als ik echter het gesprek binnenkom, zijn wij vanwege mijn gebrekkige Frans genoodzaakt over te stappen op Spaans. Het Engels beheersen veel Walen ook niet goed, alhoewel mijn Vlaamse vrienden ook daar geen enkele moeite mee zouden hebben.

Bijna alle Vlamingen die ik ken spreken naast het Nederlands goed Frans en Engels. Veel Walen ken ik niet, ze lijken niet veel in het buitenland te zitten. Maar van die paar die ik er ken spreekt er niet één redelijk tot goed Nederlands. Dit terwijl bij mijn weten het Nederlands net zoveel jaren wordt onderwezen aan de Walen als het Frans aan de Vlamingen, en daarbij 60% van de bevolking (6 miljoen Belgen) als eerste taal Nederlands spreekt. In het dagelijks leven vormen Wallonië en Vlaanderen op elk denkbaar niveau dus bijna geheel gescheiden gemeenschappen.

Helaas voor de Walen is België echter wel degelijk één land en één economie. Waarin Wallonië al jaren lang het armere en minder productieve deel vormt. De Vlamingen pikken vanwege hun sterkere talenkennis alle betere baantjes in en hun bedrijven vormen (ook relatief naar bevolking) met afstand het grotere deel van de inkomsten.

Het “Iq sprrreeq un beetju Nèderlondz” dat de Walen mij grijnzend geven irriteert de Vlamingen dus steeds meer. Ik als Nederlander val daar niet zo over. Wij als Nederlanders zijn het wel gewend van Franssprekenden, voelen ons klein, een minderheid tussen al dat Frans. Intuïtief verbaast het me niet dat een Franssprekende geen Nederlands leert.

Maar in België liggen de verhouding inmiddels allang anders. Vlaanderen maakt immers al jaren de dienst uit in de politiek en in Brussel is, ondanks het overwicht, het percentage Franstaligen gedaald ten voordeel van het Nederlands en andere talen.

De Vlaamse schudt haar hoofd. “En dit spreken ze na zoveel jaren Nederlands op school: ik begrijp het écht niet.” Ik, met mijn gebrekkige Frans na 5 jaar onderwijs, kan haar verontwaardiging niet delen. Maar misschien moet ik er maar eens aan wennen: Nederlandstalig overwicht op het Frans. Met dank aan de door onze taalgebieden beheerste economie.

: 21 May 2007 11:54 |  Tags: 2007 Nederlands Taalvragen |  Comments (0) |  Close comments |  Report a problem

Meer dan – Mehr als

Deze aflevering van Taalvragen gaat over het afgekauwde thema van “Als” vs “Dan”.

Ik verbeter mijn vader nu al sinds lange tijd, wellicht al jaren, als hij zegt dat ik “veel meer waard ben als 7 euro 50 per uur.” Niet dat ik het qua stelling met hem oneens ben, evenzeer juist stellig eens, maar het gaat met meer om de uitdrukkingsvorm.

Nieuwe taalvormen ontstaan (helaas) veelal uit slijt van de bestaande taal. De werkelijkheid is dat het verschil tussen “evenveel” en “meer” (respectievelijk “als” en “dan”) steeds minder belangrijk wordt in onze spreektaal, en men dus steeds meer geneigd is aan alles “als” te koppelen. Uiteraard niet in de laatste plaats omdat het steeds vaker zo gehoord wordt.

Enkele dagen geleden viel bij mij echter een kwartje – het kwartje is overigens inmiddels ook al een archaïsme in deze keiharde “euromaatschappij” – maar goed, bij mij viel een kwartje dat enigszins gerelateerd is aan de als/dan discussie, en het betrof het volgende.

In het Duits bestaat het onderscheid tussen als en dan ook niet. Of het ooit eerder bestaan heeft kan ik helaas niet bevestigen, en dat blijft een vraag voor filologen in de Germanistiek. De vraag die echter bij rees was: is de taalmoeie slijt die ik hierboven beschreef wellicht op een soort onderbewuste manier te wijten aan (of simpelweg: afgeleid van) de Duitse vorm, een zogenoemd “Germanisme”? Heeft de Duitse taal überhaupt zulke invloed op de onze?

Ja, dat was een taalgrapje, ik had het door.

: 10 Apr 2007 20:52 |  Tags: 2007 Nederlands Taalvragen |  Comments (0) |  Close comments |  Report a problem

Een wit voetje

F. sprak geen Spaans maar haalde toch een wit voetje bij het barpersoneel door onze biertjes in het Spaans te bestellen.

Waarvandaan komt de uitdrukking “een wit voetje halen” toch?

Enkele gokjes die we waagden waren:

- iets koloniaals, bijv. dat het voor een zwarte of gekleurde slaaf iets positiefs was. (Maar dan nog: waarom precies het voetje?)
- iets te maken met zwarte katten met witte pootjes
- iets met lichamelijke hygiene
- sportsokken?

Kortom, ik heb werkelijk geen idee, en aangezien Nederlandse uitdrukkingen weleens vaker een hele vreemde ontraceerbare herkomst hebben: wie weet hier meer van?

Het goede antwoord haalt vanzelfsprekend een wit voetje bij mij.

: 17 Mar 2007 14:55 |  Tags: 2007 Nederlands Taalvragen |  Comments (2) |  Close comments |  Report a problem

Commissie – Comité

Studerend voor Spaanse politiek stuitte ik op de twee volgende, ogenschijnlijk inwisselbare woorden: commissie en comité. Ogenschijnlijk, want er moet een verschil in betekenis tussen de twee bestaan, hoe miniem het ook zij. In alle talen immers blijft dit onderscheid hardnekkig bestaan. (Eng: commission-committee; Fr: comissión-comité; Sp: comisión-comité, etc.)

De bronnen zijn echter weinig nauwkeurig. Mijn woordenboek Spaans-Nederlands beschrijft de Spaanse vertaling voor commissie als: “comisión, comité”. De Wikipedia zegt: “Een commissie of comité is een groep van mensen met een bepaald doel dat zij gezamenlijk uit proberen te voeren.”

Als ik me niet vergis, las ik in Nicholson´s klassieke boek Peacemakers, over de vredesonderhandelingen in Versaille, dat het onderscheid met name te maken heeft met de vestigingsplaats van de taakuitvoerders. De ene heeft een vaste plek en opereert standaard vandaaruit, terwijl de andere op locatie onderzoek doet.

Deze definitie brengt echter een paar moeilijkheden met zich mee: verandert immers een commissie in een comité als ze op werkbezoek gaat?

Mogelijkerwijs heeft het verschil iets te maken met de tijdspanne van de uit te voeren taak, bijvoorbeeld, een commissie onderzoekt kortstondig iets, terwijl een comité op een meer permanente basis bij elkaar komt.

Wie helpt mij hier mee? Dergelijk onderscheid lijkt op het eerste gezicht van weinig belang, maar als we onze woorden al niet goed kunnen definiëren, wat blijft er dan nog over?

: 26 Jan 2007 12:50 |  Tags: 2007 Nederlands Taalvragen |  Comments (0) |  Close comments |  Report a problem

Floating, Drowning, When Learning a New Language

Those who learn a new language invariably enter shady and absurd areas when trying to express themselves as they would in their own language. And I’m still confronted with that truth on a near-daily basis.

When I began to live in English-speaking communities, I would at times say something which resulted in looks of surprise or just blank looks with a response like: “That just doesn’t work, you can’t say that in English”, even at times when I was really convinced I used the right forms of speech and realised I had always up to that point been saying that particular thing incorrectly. For I don’t know how long, for example, I was sure that hideous and gorgeous meant their metrical opposites, so in my world hideous would mean gorgeous and vice versa. This conviction was so strong that when I realised things were actually the opposite, my whole sense of significance revolted against this change. For me, “gorgeous” could not mean a pretty thing anymore.

Now that I’m much older and wiser and never actually have such problems anymore with my English, I’m beginning to notice old worn-in mistakes in my Spanish. The example that I noticed today was my use of cuando (meaning “when”) and cuanto (“how much”). And believe me, even though it’s natural, you feel pretty stupid sitting on a rush hour train, saying something like “so how much is S. going to invite her to the Christmas dinner?”, only to realise your mistake 5 minutes later.

: 18 Dec 2006 09:17 |  Tags: 2006 English Taalvragen |  Comments (2) |  Close comments |  Report a problem

De Nederlander peinst, de Spaanjaard pensa

Diep in de Catalaanse nacht zit ik hier in de bibliotheek, te bloggen. En ik peins in mijzelf, “Wat leuk is het toch om zomaar uit het niets ineens een taalverband te zien tussen twee op het eerste gezicht nogal verschillende talen.” Ik bedenk er zelfs spontaan een voorbeeld bij. Het betreft twee zogenaamde valse vrienden.

Het Nederlandse werkwoord peinzen moet haast wel een latinisme zijn. In het Frans, Spaans en Catalaans zijn overeenkomende werkwoorden te vinden, penser, pensar en pensar respectievelijk. En hoogstwaarschijnlijk in het Italiaans ook wel, van deze taal weet ik echter vrijwel niets af.

Opmerkelijker vind ik de evolutie die de Nederlandse versie van het werkwoord door de eeuwen heen doormaakt heeft. Terwijl het in Latijnse talen gewoon nog steeds simpelweg “denken” betekent, is peinzen in het Nederlands van een veel diepere betekenis doordrenkt. Peinzen is iets wat een filosoof doet, of iemand anders met veel aan zijn of haar hoofd.

Kennelijk pensar Nederlanders niet zoveel.

En nu aan mijn filologische lezers om mijn theorie in stukken te verscheuren.

: 30 Oct 2006 23:40 |  Tags: 2006 Nederlands Taalvragen |  Comments (1) |  Close comments |  Report a problem